Vị thuốc Bạch Mao Căn - Dược liệu Ninh Hiệp

        Bạch mao căn hay còn gọi là Rễ cỏ tranh. Là loại cây sống lâu năm, có rễ lan dài và ăn sâu dưới đất. Lá cây mọc thẳng đứng, phiến lá xanh. Cụm hoa hình chùy, có nhiều bông nhỏ, phủ đầy lông mềm và dài màu trắng.

         Mô tả dược liệu:

        Dược liệu là thân rễ phơi hay sấy khô của cây Cỏ tranh, họ Lúa. Thân rễ hình trụ, dài 30cm đến 40cm, đường kính 0,2cm đến 0,4cm. Mặt ngoài trắng ngà hay vàng nhạt, có nhiều nếp nhăn dọc và nhiều đốt, mỗi đốt dài 1-3,5cm, trên các đốt còn sót lại vết tích của lá vẩy và của rễ con. Dược liệu dai, dễ bẻ gãy ở đốt, mặt bẻ có sợi. Mặt cắt ngang gần hình tròn, mặt ngoài lồi lõm không đều, ở giữa thường rách nứt. Dưới ánh sáng đèn tử ngoại 366nm, phần tủy có phát quang màu xanh lơ, phần vỏ phát quang màu vàng nhạt. Dược liệu không mùi, không vị, sau hơi ngọt.

        Cây Bạch mao căn được phân bố rộng rãi tại các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Bạch mao căn là loại cây mọc dại, vì vậy có thể tìm thấy cây ở hầu hết các tỉnh thành của Việt Nam.

        Chế biến

        Thu hoạch vào mùa thu hoặc mùa xuân, lúc trời khô ráo, đào lấy thân rễ dưới đất (không dùng rễ nổi trên mặt đất), rửa sạch, tuốt bỏ sạch bẹ, bỏ hết rễ con, đem phơi.

        Bào chế

        Bạch mao căn: Rửa sạch tẩm nước cho hơi mềm rồi cắt thành đoạn phơi khô, sàng bỏ chất vụn.

        Mao căn thán: Lấy những đoạn Bạch mao căn cho vào nồi sao lửa mạnh tới màu nâu đen, nhưng phải tồn tính, phun nước trong, lấy ra phơi khô.

        Theo y học cổ truyền

        Tính vị, quy kinh

        Cam, hàn. Vào kinh phế, vị, bàng quang.

        Công năng, chủ trị

        Lương huyết, cầm huyết, thanh nhiệt, lợi tiểu. Chủ trị: Thổ huyết, nục huyết, tiểu tiện ra máu, chảy máu cam do huyết nhiệt, nhiệt bệnh khát nước bứt rứt, hoàng đản, thủy thũng do viêm thận cấp tính. Tiểu khó, ít, buốt.

        Cách dùng, liều lượng

        Ngày dùng từ 9g đến 30g, dạng thuốc sắc. Dùng tươi từ 30g đến 60g.

        Một số bài thuốc

        Tác dụng lợi tiểu, chữa bí tiểu, khó tiểu

        Bài thuốc 1: Dùng 30g Bạch mao căn kết hợp với 25g Xa tiền tử, 40g Râu ngô và 5g Hoa cúc đem trộn đều lại với nhau. Mỗi lần lấy 50g sắc chung với 750ml nước và uống trong ngày. Uống liên tục trong 10 ngày. Đối với trẻ em, lấy 25g hỗn hợp thuốc pha với 350ml nước dùng uống trong ngày.

        Bài thuốc 2: Dùng 50g Rễ cỏ tranh tươi (Sinh mao căn) sắc chung với 10g Rau má, 15g Lá sen cạn, 10g Râu ngô và 8g Rau diếp cá. Chia nước thuốc và uống 3 lần trong ngày. Uống liên tục từ 3-5 ngày.

        Giải độc cơ thể, làm mát gan

        Bài thuốc 1: Dùng 150g Rễ cỏ tranh tươi đã cạo sạch vỏ đun với 150g thịt lợn nạc thái lát mỏng và 50g Bạch anh tươi. Mỗi ngày ăn 1 lần và ăn từ 10-15 ngày.

        Bài thuốc 2: Dùng 200g Rễ cỏ tranh tươi, rửa sạch và nấu với 700ml. Sau khi nước sôi hạ nhỏ lửa và tiếp tục đun thêm 7-10 phút. Dùng nước thuốc thay nước lọc và uống mỗi ngày. Liệu trình điều trị từ 10-15 ngày.

        Hỗ trợ điều trị viêm thận cấp

        Bài thuốc 1: Dùng 200g Rễ cỏ tranh khô sắc với 500ml trên ngọn lửa nhỏ. Sau khi nước thuốc cạn còn 100-150ml, chia thuốc uống và uống 2-3 lần. Mỗi ngày uống 1 thang và sử dụng liên tục trong 1 tháng để có kết quả trị liệu tốt.

        Bài thuốc 2: Dùng Rễ cỏ tranh tươi phối trộn với các nguyên liệu tự nhiên khác như Cam thảo nam, Hoàng đằng, Kim ngân hoa, Đậu đen, Cỏ mần trầu, Mã đề, Kinh giới, Kim anh tử, mỗi vị 10g, sắc uống chung với 3 bát nước. Khi nước cạn còn 1 bát, uống sau bữa ăn. Thời gian dùng 14 ngày.

        Bài thuốc chữa viêm đường tiết niệu

        Dùng 10g Rễ cỏ tranh khô; 20g mỗi vị Đinh lăng, Kim ngân hoa, Rau diếp cá, Rau má, Kim tiền thảo; Tang diệp, Hương nhu mỗi loại 16g. Tất cả các nguyên liệu được rửa sạch và cho vào nồi, thêm nước và đun sôi. Dùng nước uống trong ngày, giúp cải thiện tình trạng viêm ở đường tiết niệu.

        Bài thuốc trị ho lâu ngày do phế hư

        Sử dụng Rễ cỏ tranh khô, Gừng, mỗi loại 20g; Cam thảo, Bán hạ chế, Trần bì, mỗi loại 10g; Rễ xương sông, Tang bạch bì, mỗi loại 16g. Mỗi ngày sắc 1 thang và chia thuốc làm 2 phần, uống trong ngày. Kiên trì sử dụng 3-4 ngày liên tục giúp giảm ho.

        Không chỉ được dùng làm thuốc, Bạch mao căn còn được dùng để chế biến nhiều món ăn khác nhau. Dưới đây là một số món ăn sử dụng Bạch mao căn:

        Mao căn tử tô ấm

        Đây là một loại nước uống có thể dùng thay thế nước lọc sử dụng cho người bị phù thận, phù nhẹ toàn thân, phù thiếu dưỡng ở người cao tuổi.

        Cách thực hiện:

        Bạch mao căn 50g, Tử tô 10g, Râu ngô 30g đem sơ chế sạch, để ráo nước. Cho vào nồi dùng nước lọc ngang mặt dược liệu. Đun ở lửa nhỏ khoảng 10-15 phút, nước sôi thêm 5-7 phút là dùng được.

        Nước ép Bạch mao căn: Bạch mao căn tươi 40-60g, nghiền ép lấy nước uống. Dùng cho các trường hợp bị chảy máu cam đột ngột.

        Bạch mao căn hầm đậu đỏ: Bạch mao căn 100g, Đậu đỏ 60g. Hầm chín nhừ, vớt bỏ Bạch mao căn, ăn nước canh đậu. Dùng tốt cho người bị chứng phù nề bụng.

        Cháo Bạch mao căn: Bạch mao căn tươi 200g, Gạo tẻ 100g, Đậu đỏ 100g. Bạch mao căn nấu lấy nước, bỏ bã, cho Gạo tẻ và Đậu đỏ vào nấu cháo. Ngày ăn 3-4 lần. Dùng cho người bị phù nề.

        Một số lưu ý khi dùng Rễ cỏ tranh:

        Phụ nữ có thai, cho con bú, trẻ nhỏ và người tạng hàn không nên dùng khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

        Người có tiền sử dị ứng với các thành phần hóa học trong Bạch mao căn tuyệt đối không sử dụng.

        Đối tượng sử dụng dược liệu gặp phải tình trạng đau bụng, nôn mửa cần ngưng sử dụng ngay và tới gặp bác sĩ để được xử lý.

Nguồn: Tổng hợp