ĐỊA LIỀN - DƯỢC LIỆU NINH HIỆP

Địa liền hay còn gọi là Tam nại, Sơn nại, Thiền liền hoặc Sa khương. Tên khoa học: Kaempferia galanga L Họ: Gừng (Zingiberaceae)

Mô tả cây

Địa liền là một loại cỏ nhỏ, sống lâu năm. Lá có 2-3 cái, mọc sát mặt đất, hình trứng, phía cuống hẹp lại thành một cuống dài độ 1-2cm, mặt trên xanh lục và nhẵn, mặt dưới có lông mịn, cả hai mặt đều có những điểm nhỏ, dài rộng gần bằng nhau, khoảng 8-15cm. Cụm hoa mọc ở giữa, không cuống, có màu trắng và những điểm tím ở giữa. Cây quanh năm xanh tốt. Mùa  hoa tháng 8 tháng 9.

Mô tả dược liệu

Thân rễ đã thái phiến phơi hay sấy khô của cây Địa liền.

Phiến dày khoảng 2mm đến 5mm, đường kính 0,6cm trở lên, hơi cong lên. Mặt cắt màu trắng ngà có khi hơi ngả vàng. Xung quanh là vỏ ngoài màu vàng nâu hoặc màu tro nhạt, nhăn nheo, có khi còn sót lại rễ con hoặc vết tích rễ con. Thể chất giòn dễ bẻ, có bột. Mùi thơm đặc trưng, vị cay.

Phân bố

Cây mọc hoang và được trồng ở khắp nơi trên cả nước. Cây còn mọc ở Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia,…

Từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau, người ta đào củ về, cần chọn những cây đã trên 2 năm, rửa sạch đất cát, thái thành miếng mỏng, xông diêm sinh một ngày rồi phơi khô. Tuyệt đối không sấy than, củ sẽ đen, mùi kém thơm. Có nơi chỉ đào củ về, rửa sạch phơi khô. Địa liền rất dễ bảo quản, hầu như không bị mốc mọt mặc dù điều kiện bảo quản không hơn so với các vị thuốc khác.

Thành phần hóa học

Trong củ Địa liền có chứa tinh dầu với các hợp chất chính như xinamic axit etyl, bocneola metyl và xineola.

Tính vị, quy kinh

Tân, ôn. Vào hai kinh tỳ, vị.

Công nănng, chủ trị

Hành khí, ôn trung, tiêu thực, chỉ thống. Chủ trị: Tê thấp, đau nhức xương khớp, nhức đầu, răng đau, ngực bụng lạnh đau, tiêu hóa kém.

Tác dụng của Địa liền

- Địa liền có tác dụng giảm đau, chống viêm và hạ sốt.

- Ở Vân Nam, Trung Quốc, người dân sử dụng cây Địa liền để điều trị thực trệ, đầy bụng, viêm dạ dày, loét dạ dày, đau răng, phong thấp đau xương.

- Ở Philippines, nước sắc Địa liền có thể được dùng để chữa sốt rét, ăn uống khó tiêu. Phần lá được rửa sạch, giã nát rồi đem hơ nóng và đắp lên khớp xương bị đau nhức.

- Ở Malysia, thân rễ Địa liền được dùng để chữa đau huyết áp, lở loét, cảm lạnh, hen suyễn. Lá và thân rễ nhai và ngậm chữa ho, đau họng.

Cách dùng, liều lượng

Ngày dùng từ 6g đến 9g, dạng thuốc sắc, bột hoặc viên. Ngâm rượu trong 5 đến 7 ngày, lượng thích hợp, để xoa bóp. Thường phối hợp với các vị thuốc khác.

Bài thuốc trị bệnh từ Địa liền

- Chữa cảm sốt nhức đầu: Thân rễ Địa liền 5g; Bạch chỉ 5g; Cát căn 10g đem nghiền mịn và làm viên uống, giúp hạ sốt và giảm đau.

Điều trị tiêu hóa kém, hay đầy bụng, chậm tiêu ngực bụng lạnh đau

Bài thuốc 1: Sử dụng 4-8g Địa liền sắc thuốc uống. Ngoài ra có thể tán bột thân rễ Địa liền và uống.

Bài thuốc 2: Dùng Địa liền, Đương quy, Đinh hương và Cam thảo, các vị liều lượng bằng nhau đem tán bột, sau đó trộn hồ và làm hoàn viên  to bằng hạt ngô. Mỗi ngày uống 2 – lần, mỗi lần lấy 10 viên uống với rượu.

- Điều trị ho gà:

Dùng Địa liền, Lá chanh mỗi vị 300g; Tang bạch bì tẩm mật ong, Rau má tươi, Rau sam tươi mỗi loại 1000g; 500g Lá tía tô. Tất cả các vị thuốc được rửa sạch, nấu với 12 lit nước, đun sôi trên ngọn lửa nhỏ. Sau khi thuốc cạn còn 4 lit cho vào bình thủy tinh. Mỗi ngày cho trẻ uống từ 15-30ml.

- Điều trị táo bón kinh niên, nhức đầu, ăn không tiêu, cảm sốt

Sử dụng 1000g Địa liền, 1000g Thổ phục linh, 1000g Rau má tươi và 500g Cam thảo. Đem phơi khô và tán thành bột. Mỗi ngày lấy 2 đến 4g hòa tan nước và uống.

- Chữa ăn uống không tiêu, đau dạ dày, đau thần kinh (Diệp Quyết Tuyền): Địa liền 2g, Quế chi 1g. Hai vị tán nhỏ chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi lần 0,5 hay 1g bột.

Nguồn: Tổng hợp