Vị thuốc Hà thủ ô đỏ - Dược liệu Ninh Hiệp

1. Một số thông tin về cây Hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ còn gọi là Thủ ô, Giao đằng, Dạ hợp, Địa tinh.

Tên khoa học: Fallopia multiflora (thunb) Haraldson

Họ: Rau răm (Polygonaceae)

Bộ phận dùng của Hà thủ ô đỏ là rễ củ phơi hay sấy khô.

Hà thủ ô là cây dây leo, sống nhiều năm. Thân cây mọc xoắn vào nhau, mặt ngoài thân cây có màu xanh tía, nhẵn, có vân và cây có rễ phình thành củ.

Dược liệu Hà thủ ô đỏ:

Rễ củ tròn, hoặc hình thoi, không đều, củ nhỏ để nguyên, dài 6cm đến 15cm, đường kính 4cm đến 12cm; củ to bổ đôi theo chiều dọc, hay chặt thành từng miếng to. Mặt ngoài màu nâu đỏ, có những chỗ lồi lõm do các nếp nhăn ăn sâu tạo thành. Chất chắc, khó bẻ. Mặt cắt ngang có lớp bần mỏng màu nâu sẫm, mô mềm, vỏ màu đỏ hồng, có nhiều bột, ở giữa có ít lõi gỗ. Mùi nhẹ, vị hơi đắng, hơi ngọt và chát.

Hà thủ ô thường mọc hoang sơ ở các tỉnh miền núi phía Bắc của nước ta, tập trung chủ yếu ở Lai Châu, Lào Cai, Tây Nguyên, …

2. Chế biến Hà thủ ô đỏ

Vào mùa thu, hoặc mùa xuân người ta thường đào lấy rễ (quen gọi là củ). Hà thủ ô sau khi đào, rửa sạch, có thể bổ nhỏ, phơi khô, bảo quản. Khi sử dụng phải tiến hành chế biến tiếp. Đem các miếng Hà thủ ô ngâm với nước vo gạo (nước gạo, mới vo) trong khoảng thời gian 24 giờ, thỉnh thoảng khuấy đảo, để loại bớt chất chát. Tiếp theo, mang Hà thủ ô đi rửa sạch, tiếp đó là chế với đậu đen với hàm lượng cứ 1kg Hà thủ ô đỏ sẽ chưng với khoảng 100 – 200g đậu đen.

3. Các tác dụng của Hà thủ ô đỏ

- Hà thủ ô giúp nhuận tràng: Làm tăng nhu động ruột do các thành phần Anthranoid, do đó làm xúc tiến khả năng tiêu hóa của dạ dày và ruột. Hà thủ ô được dùng trong các trường hợp đại tiện táo kết, tiêu hóa kém.

- Bổ can thận: Dịch nước sắc của Hà thủ ô đỏ chế, liều 0,35g trên chuột đã cắt bỏ tuyến thượng thận, có khả năng làm tăng tích lũy đường glycogen ở gan lên 6 lần. Được dùng trong các trường hợp can thận, âm hư, gây đau lưng, mỏi gối, yếu gân cốt, di tinh, liệt dương, tiểu đường, tăng mỡ máu và nhất là những trường hợp vừa tăng đường huyết, vừa tăng cholesterol. Tác dụng này chỉ có ở Hà thủ ô chế.

- Chữa rụng tóc và tình trạng tóc bạc sớm: Đây là một trong những công dụng nổi bật và được nhiều người biết đến. Theo kinh nghiệm dân gian, dùng loại dược liệu này đều đặn trong vòng 1-2 tháng sẽ cải thiện rõ rệt tình trạng rụng tóc. Bên cạnh đó, những người tóc bạc sớm cũng có thể sử dụng Hà thủ ô để khắc phục tình trạng này.

- Bổ thần kinh: Lexitin trong Hà thủ ô đỏ còn có tác dụng làm cường tim ếch cô lập, giúp tạo hồng cầu tốt hơn. Phụ nữ khí hư bạch đới, kinh nguyệt không đều, các trường hợp da xanh, thiếu máu, gầy còm.

- Phòng ngừa nguy cơ thiếu máu và tình trạng suy nhược cơ thể: Khi bổ sung đúng cách loại dược liệu này, số lượng hồng cầu trong cơ thể sẽ tăng lên, phòng tránh nguy cơ thiếu máu. Bên cạnh đó, người sử dụng cũng có cảm giác ăn ngon, ngủ ngon, hệ tiêu hóa hoạt động nhịp nhàng và cảm thấy khỏe mạnh hơn.

- Chống oxy hóa: Dịch chiết cồn Hà thủ ô đỏ còn có tác dụng hạ Cholesterol đối với chuột cống, liều 1,5g/ml (nước sắc). Hà thủ ô đỏ còn có tác dụng chống oxy hóa.

Những lưu ý khi dùng Hà thủ ô đỏ

Trong vị thuốc Hà thủ ô đỏ có hai thành phần chính: các anthranoid có tác dụng gây tăng nhu cầu động ruột và gây tiêu chảy. Thành phần thứ hai là tannin, lại có tác dụng làm se ruột, gây táo bón. Như vậy, hai thành phần này luôn có tác dụng đối lập nhau. Vì thế, để sử dụng được tốt Hà thủ ô đỏ, người ta phải chú ý đến chế biến vị thuốc này, loại hết phần tannin, để không bị táo bón bằng cách ngâm với nước vo gạo và chế biến với các phụ liệu nói trên. Nếu việc chế biến không đạt  yêu cầu, sẽ xảy ra hiện tượng vừa bị táo bón, lại vừa lỏng phân.

Nguồn: Tổng hợp